Het is veelgevraagd in dit tijdperk van sociale media waarin topics amper een dag trending blijven: een lezer een non-fictieboek voorschotelen van 256 pagina’s en verwachten dat hij het van A tot Z uitleest. Om te zorgen voor spanning die de lezer uitnodigt om door te lezen, kun je gelukkig gebruikmaken van de trucs die romanschrijvers gebruiken om de lezer te blijven boeien.

In een thriller wil je op de eerste pagina nog niet weten wie de moord heeft gepleegd. De auteur houdt je het hele boek aan het lijntje, en als lezer geniet je van de onzekerheid, van de vage toespelingen op daders en hun motieven. Het is heel eenvoudig, zei de Amerikaanse thrillerschrijver Jim Grant, beter bekend onder zijn pseudoniem Lee Child: ‘Je schrijft een thriller door in het begin van het boek een vraag te stellen, en ‘m pas aan het einde te beantwoorden’. Niemand die een spannend boek koopt, zal bezwaar hebben tegen dit principe, integendeel, het lezen van een thriller is een urenlange daad van zelfkastijding, de lezer rekent erop dat hij verdwaalt en pagina’s lang geen spoor kan vinden dat hem thuisbrengt.

Kun je de technieken van de thrillerschrijver ongewijzigd gebruiken als je een non-fictieboek schrijft over lean organiseren of de kunst van idealisme? Kun je een heel boek wachten met het geven van het antwoord op de belangrijkste vraag van het boek? Dat laatste is wellicht een te grote uitdaging voor de lezer van een managementboek die andere verwachtingen heeft, maar in principe gelden voor een non-fictieboek dezelfde spelregels voor het opbouwen van spanning. Er zijn te veel technieken om te noemen, maar dit zijn drie bruikbare manieren om je lezer op het puntje van zijn stoel te krijgen en te houden.

Creëer een (intern en extern) conflict

Jason Bourne en Anna Karenina lijken als twee druppels water op elkaar. Hoewel ze de hoofdpersonen zijn in geheel verschillende romanvormen zijn ze beiden knap, intelligent, sociaal en gezegend met een fijn gevoel voor goed en kwaad. En daarom botsen ze heftig met hun antagonisten, met de mensen met wie ze samenleven en samenwerken. Hun dagelijks leven wordt zo een bron van conflicten. Op Jason Bourne wordt gejaagd omdat hij een risico is voor zijn egoïstische opdrachtgevers, Anna Karenina vlucht voor haar liefdeloze huwelijk en kille aristocratische milieu.

Wacht even, zul je zeggen: een non-fictieboek heeft helemaal geen karakters, dus hoe kan ik dan een conflict creëren? Niets is minder waar, want de meeste non-fictieboeken gaan ook over conflicten tussen mensen. Ga maar na: als je een boek schrijft over zelfsturende teams, schrijf je eigenlijk over de mensen die traditioneel werken en de mensen die zelfsturend werken; als je een boek schrijft over stoppen met roken, schrijf je over mensen die kiezen voor gezondheid en mensen die hun gezondheid bedreigen. De kunst is om de vertegenwoordigers van beide groepen invoelbaar te beschrijven en hun verschillende visies en dagelijkse activiteiten te laten botsen:

Rokers denken dat hun verslaving onzichtbaar is. Ze koesteren hun sigaretten als de onzichtbare tattoo op hun enkel, alleen zichtbaar voor henzelf en hun geliefden. Maar de werkelijkheid is anders. Niet-rokers herkennen de verslaving aan de rimpels en de vlekken in hun gezicht en ruiken het aan de asbaklucht die rokers als ongewassen kleding met zich meedragen.

Vergeet hierbij ook de lezer niet, in het voorgaande geval de roker. Je kunt hem bijvoorbeeld prikkelen door stellingen te poneren waarvan je weet dat hij het er niet mee eens zal zijn.

Verhoog de inzet, en dan nog een keer

In een roman slaagt de held nooit de eerste keer. Romanschrijvers gebruiken de ‘regel van drie’. De eerste keer kan de held zijn vijand niet vinden. De tweede keer weigert zijn wapen en wordt hij gevangengenomen. De derde keer verslaat hij zijn vijand alsnog dankzij zijn inzet, charme en geniale brein.

Hoe kun je in jouw boek de spanning opvoeren? Kun je beschrijven hoe traditionele teams keer op keer falen, en hoe zelfsturende teams in dezelfde situatie succesvol zijn (of omgekeerd)? Kun je beschrijven wat onderhandelaars steeds fout doen, en hoe ze het dankzij jouw adviezen beter kunnen doen? Smeer dit soort ontwikkelingen uit over een hoofdstuk of zelfs een heel boek, en het resultaat is direct een stuk spannender.

Zorg voor onverwachte wendingen

Er is niets vervelenders dan een verhaal dat eindeloos voortkabbelt. Je kunt de oogleden van je lezers omhoog houden door verrassende wendingen op te nemen in je verhaal. Dit doe je al door je boek goed te structureren; elke nieuw hoofdstuk en elke nieuwe paragraaf vertegenwoordigt een nieuwe wending, en alleen dat is al prettig voor de lezer. Het wordt nog spannender als je iets beschrijft dat de lezer niet verwacht. Dit kan een origineel onderdeel van je betoog zijn, maar ook een anekdote, die de lezer per definitie niet had kunnen verwachten. Als je een mooi voorbeeld of een aantrekkelijke case kunt beschrijven, kan de lezer er weer even tegen. Hij is opgefrist, en hoopt natuurlijk dat hij verder in het boek nog zo’n anekdote zal tegenkomen.

Schroom niet om trucs uit Hollywood te gebruiken, zoals de cliffhanger: eindig een hoofdstuk met een onverwachte boodschap of vraag, die je in het volgende hoofdstuk gaat beantwoorden. Waarschijnlijk.