Veel mensen die boeken kopen, lezen ze niet. Ze lijden aan tsundoku. Hoe krijg je dat, en is het gevaarlijk?

Ik zal het maar eerlijk toegeven: ik bezit meer boeken dan ik heb gelezen. Ik denk dat ik misschien wel een op de tien boeken die ik ooit heb gekocht, niet heb gelezen of uitgelezen. Daarmee lijd ik zonder twijfel aan tsundoku, de Japanse term voor de neiging om meer boeken te kopen dan je kunt of wilt lezen.

Ik ben niet de enige met deze kwaal. Van de Assyrische koning Assoerbanipal is bekend dat hij ruim 2.500 jaar geleden al een bibliotheek bezat met meer dan 25.000 kleitabletten. Ik weet niet of hij die soms ongelezen in de kast legde, maar de kans lijkt me groot. Van de Amerikaan John Q. Benham is het vrijwel zeker: hij bezit ruim anderhalf miljoen boeken. Een snelle rekensom leert dat hij minstens zeshonderd jaar oud moet worden om ze allemaal te kunnen lezen.

In Nederland is voor zover ik kan vinden nooit onderzoek gedaan naar de mate waarin boeken ongelezen blijven, maar uit Brits onderzoek van Shurgard uit 2015 is bekend dat het gemiddelde Britse gezin toen 158 boeken bezat. Twintig procent daarvan was niet gelezen. Van onderzoek naar het gebruik van e-books uit diezelfde tijd is bekend dat maar liefst veertig procent niet was gelezen.

Het verbaast me niet. Als uitgever spreek ik veel lezers, met name van managementboeken en literatuur. Het zijn niet zelden fervente lezers, en als ik er naar vraag, blijken ze net als ik veel boeken ongelezen te laten. Wat is er mis met ons?

Vijf redenen om een boek (niet) te lezen

Voor het gemak (en uit zelfbescherming) laat ik even buiten beschouwing dat wij boekenliefhebbers zouden kunnen lijden aan een angststoornis die ons ertoe aanzet om dwangmatig boeken te kopen, zoals anderen aan de lopende band sieraden, kleding of prullen van de Action aanschaffen. Dan houd ik vijf redenen over.

De eerste reden is van praktische aard: je koopt een boek, maar je leest alleen wat je nodig hebt. Volgens mij gebeurt dit regelmatig met managementboeken en andere non-fictieboeken: de lezer haalt er een waardevol advies uit, waarmee het boek zijn waarde heeft bewezen. Zelf koop ik regelmatig een boek over taal of management om er ideeën uit te halen voor mijn werk.

De tweede reden is dat boeken tegenvallen. Je koopt een boek met de bedoeling om het te lezen, maar als je erin begint, stelt het teleur. Soms is het slecht geschreven, soms is het saai en soms heb je (die dag) gewoon geen klik met het boek. Ik begon deze zomer aan Luister van Sacha Bronwasser. Een goed boek, maar halverwege heb ik het opgegeven. Het is gewoon niet mijn boek.

De derde reden is een vreemde mix van nieuwsgierigheid en ijdelheid: je vindt dat je wat gelezen moet hebben van James Joyce en je schaft moedig Ulysses of zelfs Finnegans Wake aan. Dan mag je hopen op een driedubbele beenbreuk, want je hebt veel tijd en energie nodig om daar doorheen te komen. Ik heb ze zelf niet uitgelezen, maar ik heb dan ook nooit een been gebroken. Het gebeurt veel goede boeken. Het verdriet van België van Hugo Claus was twintig jaar geleden het meest ongelezen boek in Vlaanderen, bleek uit een enquête van een Belgisch Radio 1-programma. Ironisch genoeg is het ook een van de bestverkochte Vlaamse boeken ooit.

De vierde reden is de belofte die schuilgaat achter het karton van de omslag. Je zou de ongelezen boeken kunnen zien als ongeleefde avonturen. Vergelijk het maar met de voorpret van de vakantie. Je hebt de vakantie al geboekt en de maanden die voorafgaan aan de reis beleef je soms meer plezier dan aan de vakantie zelf. Binnenkort begin ik aan The Road to Wigan Pier van George Orwell, het ligt al wekenlang klaar.

De vijfde reden zou ik willen opdragen aan Willem Elsschot: tussen droom en daad staan wetten en praktische bezwaren in de weg (uit: Het huwelijk). Soms wil je een boek graag lezen, maar het komt er niet van. Het boek begint bovenaan de stapel, maar naarmate de tijd verstrijkt en de pinpas slijt, eindigt het onderaan de stapel, vergeten en ongelezen.

Niet mijn boek

Is het erg dat al die boeken ongelezen blijven? Voor schrijvers is het natuurlijk pijnlijk. Een boek verkopen aan een lezer is voor een schrijver een proces van adoptie, en het is pijnlijk om te beseffen dat je kindje door de adoptieouders wordt verwaarloosd. Voor de Nederlandse boekhandel en uitgeverijen ligt het wat minder genuanceerd. Ik durf het wel aan om namens hen te stellen dat wij er wel mee kunnen leven. Wij zijn alle boekenkopers dankbaar dat ze ons steunen, ook al lezen ze onze boeken niet. Als tien procent van de boekenomzet in Nederland zou wegvallen, zouden veel bedrijven omvallen.

Als schrijver en uitgever heb ik dus een dubbel gevoel bij de wetenschap dat jij boeken koopt en ze ongelezen laat. Ik juich het toe, maar ik hoop dat het mijn boek niet overkomt.