Reken af met de plofburger

We zijn plofburgers geworden, lui en vetgemest door het gemak van onze democratie. We hebben gisteren onze verantwoordelijkheid gedelegeerd, maar eigenlijk kunnen we natuurlijk elke dag stemmen met onze portemonnee, onze gesprekken en ons gedrag. 

Eind jaren negentig startte een SIRE-campagne met de pay-off: ‘De maatschappij, dat ben jij’. Een advertentie toonde een zwart-wit-foto van een eenzame man in een rolstoel met de tekst: ‘Uw hond komt vaker buiten’. Een indrukwekkende campagne, die volgens mij dringend herhaald moet worden. Het besef dat wij burgers ook verantwoordelijkheid dragen voor onze samenleving lijkt de afgelopen jaren verder uit beeld geraakt. We mopperen massaal over wat er mis is met ons land, wijzen naar onze volksvertegenwoordigers en leunen dan achterover. We zijn plofburgers geworden, lui en vetgemest door het gemak van onze democratie. 

Niet mijn probleem

De meeste mensen denken dat we onze democratie een-op-een hebben gekopieerd van de oude Grieken. Dat is een misverstand. 

Wij Nederlanders hebben een representatieve democratie. Gisteren hebben we vertegenwoordigers gekozen waarvan we hopen dat ze gaan doen wat wij willen. Een voordeel van deze vorm van democratie is dat we er onze problemen mee kunnen delegeren, en daarna kunnen overgaan tot de orde van de dag. Woningbouw, migratie, klimaatverandering? Niet mijn probleem. 

De Grieken in Athene hadden echter een directe democratie. Volksvertegenwoordigers en bestuurders waren gewone burgers, die uitgeloot werden om een taak uit te voeren. Ze moesten bijvoorbeeld stemmen over oorlogen, belastingen en verdragen. Ze moesten in dienst, oordelen over rechtszaken of de lokale groentemarkt beheren. Als je niet bereid was om mee te betalen aan een nieuw oorlogsschip of een lokale toneelvoorstelling werd je met de nek aangekeken. 

De Griekse democratie was bepaald niet perfect. Hij was direct, maar bijvoorbeeld ook exclusief – vrouwen, slaven en vreemdelingen deden niet mee. Hij had echter één groot voordeel: hij legde de verantwoordelijkheid voor een geoliede samenleving bij alle burgers. Wij hebben onze democratie anders georganiseerd, maar dat wil niet zeggen dat wij niet de vrijheid hebben om als individu invloed uit te oefenen. Integendeel: wat wij doen heeft wel degelijk invloed. 

Bont en de plofkip

Er zijn genoeg voorbeelden van ontwikkelingen die niet zijn begonnen door Den Haag, maar bij gewone burgers zoals jij en ik. De afkeer van bont en de plofkip, het afscheid van Zwarte Piet, de populariteit van tweedehands kleding, de doorbraak van deelinitiatieven, de groei van biologische voeding, de acceptatie van homoseksualiteit, de normalisering van het belang van mentale gezondheid, de schaamte over ons koloniale verleden en de steun voor Oekraïne en het verzet tegen de genocide in Israël. 

Ook wat ik doe heeft invloed. Ik ben nu eenmaal een schrijver en uitgever van boeken, en daarom schreef ik dit voorjaar samen met een groep andere enthousiaste auteurs het boek Stemmen met je portemonnee, waarin we beschreven wat je als individu allemaal kunt doen voor een betere wereld. 

Elke verjaardag is een verkiezingsbijeenkomst

We kunnen stemmen op de Partij voor de Dieren om dieren te beschermen, maar we kunnen ook besluiten om geen vlees te eten. We kunnen stemmen op D66 om de bouw van tien nieuwe steden te bevorderen, maar we kunnen ook een kamer verhuren aan een student. We kunnen stemmen op PvdA-GroenLinks om klimaatverandering tegen te gaan, maar we kunnen ook de fiets pakken als we boodschappen gaan doen. Als burgers kunnen we geen wetsvoorstel indienen, maar we hebben wel degelijk invloed. Elke dag, want eigenlijk is elke zakenlunch, elke verjaardag en elk buurtfeest een verkiezingsbijeenkomst.