Je zit maanden op je manuscript te ploeteren, maar je lezer is je boek zo vergeten. Hoe kun je ervoor zorgen dat je lezer onthoudt wat je hebt geschreven?

De Amerikaanse vrouw Jill Price is gediagnosticeerd met hyperthymesia, een zeldzame aandoening die ze dankt aan het feit dat ze vrijwel alles in haar leven tot in detail herinnert. Ze weet precies wat ze op 17 januari 1993 voor ontbijt at, welke liedjes er die ochtend op de radio te horen waren en wat ze voor kleding droeg. Ze is een van de weinige mensen ter wereld met een vrijwel absoluut geheugen, wat niet benijdenswaardig is aangezien ze zich niet alleen de leuke dingen feilloos herinnert, maar ook de vervelende dingen – met dezelfde pijnlijke emoties die daarbij horen. Zelf ben ik nooit getest, maar ik kijk ook wel uit, want ik vrees dat het resultaat niets is om trots op te zijn. En ik vrees dat dat voor de meeste mensen geldt, dus ook voor de lezers van je boek, die al je spitsvondigheden en geniale tips al zijn vergeten voordat ze je boek dichtklappen.

Een geheugen als een zeef

Er is door taalwetenschappers en psychologen veel onderzoek gedaan naar de zogenaamde retentie van informatie en de resultaten zijn pijnlijk voor alle auteurs die maandenlang hebben zitten te ploeteren om hun kennis en ervaring te delen. De Amerikaanse hoogleraar psychologie Jeffrey D. Karpicke onderzocht in 2017 het effect van tijd op het onthouden van informatie uit educatieve teksten. Na een week waren de deelnemers aan zijn onderzoek de helft van alle informatie vergeten. Collega-psycholoog Heather Sheridan kwam overigens op exact dezelfde belabberde resultaten toen ze respondenten fictie liet lezen. En helemaal confronterend zijn de cijfers als je mensen drie maanden na het lezen van een informatieve tekst test, dan kan men nog maar een kwart van de informatie reproduceren. Het is niet anders: jouw lezers hebben een geheugen als een zeef. Maar nu je weet dat je lezers een slecht geheugen hebben, kun je er hier natuurlijk rekening mee houden tijdens het schrijven van een boek. Het advies van taalwetenschappers komt neer op twee tips.

1. Jouw docent Nederlands had gelijk

Wil je dat je lezers onthouden wat je boodschap is? Zorg er dan in de eerste plaats voor dat je verhaal focus heeft en dat het goed is gestructureerd. Dat klinkt eenvoudig, maar het betekent dat je alles wat er niet toe doet uit je boek moet schrappen. Zijn alle delen, hoofdstukken, paragrafen en alinea’s logisch opgebouwd? Het is pijnlijk, maar de docent Nederlands had gewoon gelijk: een begrijpelijke tekst heeft een boomstructuur en het is jouw taak om je manuscript tijdens het schrijven continu te snoeien.

2. Houd je lezer wakker

Zorg in de tweede plaats voor betrokkenheid van de lezer. Jij zit als schrijver ’s ochtends met verse koffie rechtop in een bureaustoel. Jouw lezer hangt ’s avonds met een glas wijn op zijn luie bank en twijfelt of hij het hoofdstuk uit zal lezen of naar bed zal gaan. Je zult hem wakker moeten houden door hem actief na te laten denken: kun je vragen stellen of oefeningen geven? Herkenbare en uitdagende voorbeelden en afbeeldingen kunnen ook helpen.