Tag: blog

Er komen niet alleen meer boeken, maar ze worden ook steeds dikker. Linguïstische obesitas of alleen maar gezond voor schrijver en lezer?

Voor leden van het geslacht homo sapiens is méér de norm. Meer eten, meer geld, meer vakantie, meer vrijheid en meer spullen. Dat is op zich geweldig, want die behoefte aan meer heeft ons uiteindelijk veel welvaart gebracht. Maar inmiddels hebben we welvaart, en nu hebben we een nieuw probleem: we hebben te veel. Te veel mensen, te veel auto’s, te veel koeien, te veel CO₂. Zijn onze artikelen, blogs en boeken ook te dik?

Aantr. vr. kl. gebr. zkt. man

Het is nog maar een paar generaties geleden dat schrijvers zuinig waren met woorden. Als je slecht nieuws wilde doorgeven aan je neef aan de andere kant van het land, stuurde je een telegram: vader overleden. Je koos je woorden zorgvuldig, want je betaalde per woord. Ook kranten waren decennialang dun. De redactie beperkte zich tot het belangrijkste nieuws in korte artikelen, want papier, het opmaken van de krant en het drukken ervan was prijzig. Persoonlijke advertenties in die kranten betaalde je zelfs per teken, wat schrijvers dwong tot spaarzaam taalgebruik: aantr. vr. kl. gebr. zkt. man. Die tijd is voorbij. Nu het delen van informatie via papier, radio, tv en internet spotgoedkoop is geworden, gaan alle remmen bij de schrijver los.

We schrijven onze vingers blauw

Online schrijven we onze vingers blauw. De behoefte om te ‘delen’ is enorm. Het sociale medium Twitter was amper uit de luiers, of het voelde zich al gedwongen om het aantal toegestane tekens te verhogen van 140 tot 280. LinkedIn was ooit bedoeld als online smoelenboek, maar inmiddels wordt het vooral gebruikt om artikelen te delen met volgers. En hoe langer hoe beter, is het adagium op LinkedIn; naar verluid telt het ideale LinkedIn-artikel zo’n tweeduizend woorden.

Boeken 25 procent dikker

Ook op papier is méér de trend. Zo zijn er niet alleen meer boeken (naar verluid is het aantal nieuwe boektitels meer dan verdubbeld van 7.000 in 1970 tot 18.000 nu) maar zijn die ook nog eens dikker. Nederlandse onderzoeksresultaten zijn er niet, maar uit Amerikaans onderzoek blijkt dat boeken gemiddeld 25 procent dikker zijn geworden. En als ik naar de boekenkast kijk waarin alle boeken staan die wij als uitgeverij in bijna twintig jaar hebben gepubliceerd, zie ik dat ook onze boeken dikker zijn worden.

Had dit niet wat korter gekund?

Als lezer erger ik me niet aan de hoeveelheid blogs of boeken, dat zie ik slechts als een teken van vrijheid: iedereen kan en mag zijn mening en zijn ervaringen delen. Anderhalf miljard Russen en Chinezen zouden hun vinger aflikken bij de vrijheid die wij hebben. Ik maak me wel zorgen over de omvang van veel teksten. Ik denk vaak: had dit niet wat korter gekund? Op de helft van een Netflixserie ben ik toe aan de ontknoping. Op de helft van een roman begin ik me te ergeren aan alle subplots. Op de helft van een blog dwaalt mijn aandacht af. Man, schrijft toch eens door, denk ik dan, ik heb nog meer te doen: ik moet de hond nog uitlaten, koken, de boekhouding doen, de tuin winterklaar maken.

Met de helft ingekort

Om een daad te stellen, heb ik daarom besloten om dit artikel met de helft in te korten. Ik geef dus geen tips over de manier waarop je je als schrijver tot de essentie kunt beperken. Ik leg ook niet uit hoe je een bestaande tekst kunt inkorten. Dat scheelt jou als lezer veel tijd, die je nu kunt gebruiken om te mediteren, een goed gesprek te voeren met je partner of zelf iets te schrijven. Kort.

Zin in het schrijven van je tweede boek? Doe dat niet te vlug en ga vooral niet op zoek naar een splinternieuw onderwerp.

De meeste auteurs van een managementboek laten het niet bij één boek. Soms hangen ze al binnen enkele maanden bij mij aan de lijn met nieuwe plannen. In zo’n gesprek probeer ik hun enthousiasme niet te temperen, maar het is wel mijn doel om het plan uit hun hoofd te praten. Binnen een jaar een nieuw boek publiceren is geen goed idee. Je hebt dan onvoldoende tijd om je eerste boek voldoende te promoten. Als je met een nieuw boek begint, staat je hoofd daar niet meer naar, en je hebt er bovendien geen tijd meer voor. 

Aardbeienjam van Shell

Als het op een dag echt tijd is voor een nieuw boek, dan hebben veel auteurs de behoefte om over een nieuw onderwerp te gaan schrijven. Ik heb nog meer in mijn mars, hoor je ze denken; ze willen hun lezers graag een andere kant van henzelf laten zien. Slecht idee. Ik snap die behoefte, maar voor de lezer hoeft het niet. Die wil van jou gewoon nog een boek over projectmanagement. En dan nog een.  

Door een geheel ander onderwerp te kiezen, zet je je geloofwaardigheid op het spel. Je hebt die geloofwaardigheid opgebouwd met een goed boek over marketing en lezers kunnen zich niet voorstellen dat je ook verstand hebt van personal finance. Zo zou ik persoonlijk ook niet geïnteresseerd zijn in een potje aardbeienjam van Shell of benzine van Hero.

Expertstatus

Succesvolle schrijvers hebben hun oeuvre bijna allemaal opgebouwd rond een beperkt thema. Stephen King? Horror en thrillers. Matt Haig? Psychologie en fantasy. Berthold Gunster? Ja maar. George van Houtem? Onderhandelen. Blijven schrijven over het onderwerp waar je verstand van hebt, levert waarschijnlijk niet alleen een goed boek op, maar ook herkenbaarheid, zowel voor lezers als voor anderen die geïnteresseerd in je kunnen zijn. Denk als schrijver van managementboeken bijvoorbeeld aan klanten die je advies willen, sprekersbureaus die je willen uitnodigen voor een presentatie of journalisten die je mening willen vragen.

Met een boek onderbouw je je expertstatus, en met elk volgend boek over hetzelfde onderwerp worden je fundamenten sterker. Vroeg of laat kunnen mensen niet om je heen. En ja, natuurlijk heb je meer in je mars, maar die kennis bewaar je maar voor verjaardagsfeestjes waar familie en vrienden er geen moeite mee hebben dat je een kwartier uitweidt over jouw visie op leiderschap. Daarna pak je nog een biertje, en luister je beleefd naar hun visie op leiderschap.

Stel, je krijgt vandaag vijfentwintigduizend euro om een managementboek uit te geven. Maar er is een catch: het boek moet gegarandeerd een succes worden. Zou je dan je eigen boek uitgeven?

Vanaf november geef ik een nieuwe reeks masterclasses over het publiceren van je eigen managementboek. Eigenlijk is het raar dat ik dat doe als uitgever van managementboeken. De uitgever van een platenmaatschappij geeft toch ook geen muziekles? Dat klopt, maar ik denk dat hij misschien wat meer aanbod van goede muziek heeft.

Helaas zit er niet altijd muziek in de boekvoorstellen en manuscripten die wij ontvangen. Sommige voorstellen zijn schaamteloze kopieën van boeken die eerder zijn verschenen. Andere zijn zo vaag dat je geen idee hebt waar het boek over gaat. De teksten die trots worden aangeprezen, zijn niet zelden slecht gestructureerd en saai geschreven.

Ben ik cynisch? Helaas, de werkelijkheid is nog pijnlijker. Sommige begeleidende mails barsten van de taalfouten, over de manuscripten nog maar niet gesproken. En de auteurs beloven trots dat ze hun boek straks actief gaan aanprijzen, maar als ik hun naam online intik, blijken ze nog nooit een blog te hebben gepubliceerd.

Ruwe diamanten

Er is veel mis met veel boekvoorstellen, maar sommige zijn niettemin ruwe diamanten. Dan zit er bijvoorbeeld een hoofdstuk verstopt in een manuscript waarin een volstrekt origineel concept wordt geïntroduceerd. Andere auteurs hebben een saai rapport in plaats van een boek geschreven, terwijl ze duidelijk aantrekkelijk kunnen schrijven. En weer andere auteurs hebben een prima manuscript in handen, maar hebben geen idee hoe ze het onder de aandacht van het grote publiek kunnen brengen.

Juist omdat zo veel voorstellen en auteurs wel potentie hebben, maar niet weten hoe ze deze kunnen benutten, is het zo leuk om masterclasses te geven waarin ik auteurs kan leren hoe ze een goed managementboek kunnen publiceren.

U hebt één minuut

Tijdens masterclasses geef ik deelnemers soms drie verschillende boekvoorstellen. Echte boekvoorstellen, die ik recent heb ontvangen. De deelnemers krijgen daarbij vijfentwintigduizend euro aan Monopolygeld om in het gekozen managementboek te investeren. Maar er is een catch: het gepubliceerde boek moet geld opleveren, of ze moeten alles terugbetalen. Vervolgens krijgen de deelnemers één minuut om een keuze te maken. Onmogelijk, roepen ze dan. Toch weten ze binnen dertig seconden welk boek ze zouden kiezen.

Vervolgens vraag ik de deelnemers of ze hun eigen boek zouden kiezen onder dezelfde omstandigheden. En dan geven ze niet zelden toe dat ze dan voor een andere titel zouden kiezen.

Een managementboek schrijven kost ontzettend veel tijd, geld en energie. En het is zonde als je die verspilt. Je gaat een ruwe diamant ook niet ongeoefend met een hamer te lijf. Jouw boek verdient beter, en ik wil je er graag bij helpen. Samen met mijn collega’s heb ik drie nieuwe masterclasses samengesteld, over het bedenken van een goed boekvoorstel, het schrijven van je manuscript en het promoten van je boek. Wie weet tot ziens.

Dit zei een adviseur een paar weken geleden tegen mij toen hij vertelde over zijn werk. Nu moet je weten dat ik deze adviseur heel hoog heb zitten. Aardige vent, sociaal en betrokken, deskundig en ervaren. Hij kan zelfs aantrekkelijk schrijven, en daarom zie ik deze uitspraak door de vingers, maar eigenlijk kan hij niet. Het deed echt even zeer, alsof ik van mijn tandarts onverdoofd een wortelkanaalbehandeling kreeg.

Spierballentaal

Natuurlijk, ik snap het wel, jargon is geweldig om ingewikkelde dingen snel uit te leggen aan mensen die precies begrijpen wat je bedoelt. Als je als adviseur, coach of manager eenmaal wat ervaring hebt opgedaan, jongleer je al vlug met woorden als wendbaarheid, betekenisgeving, transparantie, zelfsturing en agile. Maar met jargon moet je andere mensen niet lastigvallen, het is iets voor collega’s onder elkaar die een beetje stoer doen over hun successen tijdens de catch-up meeting, zoals bodybuilders hun spierballen laten rollen als ze in de sportschool voor de spiegel staan. Daarbuiten moet je mensen niet lastigvallen met je kunstjes. Een bokser geeft een caissière in de supermarkt ook geen uppercut als hij niet het juiste wisselgeld krijgt.

Spierballentaal hoort ook niet thuis in een managementboek. De succesvolste managementboeken bevatten weinig tot geen moeilijke woorden. Integendeel: de taal van populaire managementboeken blinkt juist uit in eenvoud. Volgens mij vergroot je dan ook je kans op succes als je een helder boek schrijft. Dat kost echter wel wat extra moeite.

Gewend aan moeilijk doen

Makkelijk lezen is verdomd hard schrijven, waarschuwde de 19-eeuwse schrijver en diplomaat Nathaniel Hawthorne. Het kost inderdaad weinig moeite om iets uit te leggen met abstracte, dure of hippe woorden en ingewikkelde zinsconstructies, en veel moeite om dat te doen met eenvoudige woorden en zinnen. Gewoon, omdat je zo gewend bent om moeilijk te doen. Een beleidsmedewerker die aan zijn zevenenveertigste rapport begint, schudt de volgende zin moeiteloos uit zijn mouwen:

‘De halfwaardetijd van directieven van het leidinggevend echelon binnen onze organisaties krimpt snel naarmate het toegepaste idioom ambiguer is geformuleerd.’

De auteur had ook kunnen schrijven dat verzoeken van bestuurders beter worden opgevolgd als ze in heldere taal zijn beschreven. Maar ja, is dat niet wat kaal? Nee, natuurlijk niet! Het is juist aantrekkelijk, zoals een little black dress bijna altijd aantrekkelijker is dan een carnavaleske uitdossing.

Misschien moet er een spellingscontrole komen die alarm slaat als je te veel moeilijke woorden gebruikt. Al kun je je manuscript natuurlijk ook naar een uitgever sturen, die vertelt je ook eerlijk wat hij ervan vindt.

Veel schrijvers beginnen hun carrière zorgeloos met een boek. Daar komen ongelukken van. Begin eens met een brief.  

Ik had ooit een docent die een cursus ‘Lange verhalen schrijven’ gaf. Hij begon de eerste les aan zijn studenten journalistiek met de waarschuwing dat het toch nooit wat zou worden met ons, daarvoor hadden we niet genoeg talent en veel te weinig geduld. Maar goed, hij werd ervoor betaald, dus als wij zo beleefd wilden zijn om onze mond te houden, wilde hij best het een en ander vertellen.

Ernest Hemingway, Joseph Mitchell, George Orwell, Truman Capote: het werk van tientallen klassieke schrijvers-journalisten kwam voorbij. Waarna wij uiteindelijk enthousiast een ontzettend lang verhaal in elkaar flansten, in de overtuiging dat we nu heel vlug ontdekt zouden worden. In mijn herinnering kreeg ik een zesje voor de moeite.

Als uitgever zou ik het niet durven, beginnende auteurs vertellen dat het toch nooit wat gaat worden, maar ik denk het wel eens. Waarom niet eerst een paar jaar oefenen met artikelen,  blogs, columns of whitepapers, in plaats van ongeremd beginnen aan je magnum opus terwijl er nog geen letter van je toetsenbord is afgesleten?

‘Ik rotzooi maar een beetje aan’

Deze uitspraak is van Karel Appel, opgetekend door journalist Jan Vrijman in Vrij Nederland in 1955. Ik moet er altijd aan denken als iemand enthousiast vertelt dat hij een boek gaat schrijven over leiderschap, maar nog nooit leiding heeft gegeven of een boek heeft geschreven.

De uitspraak van Appel nam een vlucht toen zijn werk populairder werd. En toen Vrijman later in een documentaire liet zien hoe Appel met verf smeet, was iedereen ervan overtuigd dat die Appel inderdaad maar wat aanrotzooide. Zoals Appel zelf later bij herhaling benadrukte, werkte hij bewust spontaan, maar bij die spontaniteit kun je veel vraagtekens plaatsen. Zo studeerde Appel braaf schilderkunst aan de Rijksakademie in Amsterdam en was hij goed bekend met het werk van andere kunstenaars. Er zijn zelfs voorstudies bekend van zijn ‘spontane’ werk. Zijn spontaniteit was een bewuste keuze, het resultaat van jarenlang schilderen en nadenken over zijn werk. 

Je eerste emmer verf

Omdat we allemaal vanaf onze kinderjaren schrijven, denken we als volwassenen natuurlijk dat het maar een kleine stap is van een boodschappenlijstje naar een boek. En voor de manager die eenmaal een paar rapporten heeft geschreven is een boek een peuleschil. Ik snap het wel, maar volgens mij doe je jezelf tekort. Niet alleen omdat meer ervaring een beter boek oplevert, maar ook omdat je er meer plezier aan beleeft als je beter wordt.

Schrijf bijvoorbeeld eens een ingezonden brief naar de Volkskrant, NRC Handelsblad of Trouw over een misstand waaraan je je ergert. Zoeken naar de juiste woorden om de essentie van de misstand én je emotie te beschrijven is dan een oefening die je meer hoofdbrekens kan kosten dan het schrijven van een heel hoofdstuk. Plotseling is het nacht en staan er slechts vijf gammele zinnen op je beeldscherm. Maar als het uiteindelijk lukt en je zeker weet dat de hele natie jouw brief straks ademloos zal lezen en instemmend zal knikken, dan geeft dat dezelfde kick die Karel Appel had toen hij voor de eerste keer voorzichtig een klodder verf tegen het canvas wierp.

Ik begin altijd met tegenzin. Herschrijven voelt als strafwerk, maar het gevoel verdwijnt snel als ik eenmaal aan het scrabbelen ben geslagen. En enkele uren later vind ik het jammer dat de klus achter de rug is: het redigeren van een tekst is misschien wel het leukste werk van een schrijver. Een woord hier, een komma daar: het voelt alsof je de dag na sinterklaasavond eindelijk mag gaan spelen met je nieuwe Legodoos. 

Ik herschrijf mijn teksten altijd in drie etappes. Ik herschrijf een alinea nadat ik de laatste punt heb gezet. Dan controleer ik of alle kinderen nog op de achterbank zitten en ik verder kan gaan. Op de volgende schrijfdag redigeer ik de opbrengst van de vorige dag. Tenslotte herschrijf ik alles wanneer ik fini onder de tekst heb geschreven. En elke keer is er veel werk aan de winkel. 

Ik weet niet hoe jouw eerste teksten eruit zien, maar die van mij komen vaak nogal ongeschoren uit bed. Er staat wel wat ik bedoel, maar ik heb het vaak slordig opgeschreven om het tempo van mijn gedachten bij te kunnen houden. Als ik na een alinea sta uit te hijgen en teruglees, blijk ik zelden een kunstwerk te hebben geproduceerd, maar een kleutertekening. 

Alles wat er mis kan gaan, gaat mis als ik schrijf. Om mij te plagen trekt Murphy de hele tijd aan mijn armen, hij port in mijn zij en fluistert me saaie woorden in. Daardoor bevat elke zin, elke alinea en elke paragraaf die ik schrijf onnodige fouten. Ik blijf haken achter gaten omdat er plotseling woorden ontbreken, ik struikel over oubollige, moeilijke of lelijke woorden en ik schrik als er plotseling woorden dubbel staan. En dan denk je na zo veel jaren schrijven de belangrijkste taalregels wel te beheersen, maar dan staat er halverwege de tekst toch nog een dt-fout naar je te grijnzen. 

Alle emoties komen voorbij als ik mijn teksten aan het herschrijven ben. Spijt, dat ik iets niet goed heb uitgelegd. Schaamte, dat ik heb lopen opscheppen. Frustratie, dat ik weer dezelfde taalfout heb gemaakt. Nieuwsgierigheid, of het toch mooier kan. En blijdschap, dat niemand mijn tekst heeft gezien voordat ik ‘m nog een keer kritisch las. Voorlopig geen boek voor mij, man, wat een werk.